Toàn cảnh buổi làm việc
Theo báo cáo của Bộ KH&CN, những năm qua, với sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, cơ chế tài chính cho KH&CN đã có những bước đổi mới, trong đó có việc chuyển từ cơ chế cấp phát tài chính theo kế hoạch để thực hiện các nhiệm vụ KH&CN sang cơ chế quỹ với việc ra đời Quỹ NAFOSTED và Quỹ NATIF. Cơ chế hoạt động của hai quỹ đều đổi mới, linh hoạt, tiếp cận cách quản lý KH&CN trên thế giới. Tổ chức, bộ máy và phương thức hoạt động của các quỹ là đề cao tính tự quản, dân chủ và công khai. Với cơ chế tài chính là ngân sách nhà nước cấp vốn để thực hiện tài trợ và chi hoạt động, Quỹ NATIF đã chủ động triển khai các hoạt động, tiếp nhận đề xuất và xét chọn các nhiệm vụ KH&CN quanh năm... mà không phải phụ thuộc vào năm kế hoạch.
Quỹ NATIF có thể huy động được lượng vốn lớn hơn hai đến ba lần từ các doanh nghiệp đầu tư đổi mới công nghệ, mở rộng sản xuất. Các dự án đã triển khai đều có hiệu quả rất rõ, thể hiện chính sách lấy doanh nghiệp làm trung tâm, coi doanh nghiệp là đối tượng phục vụ. Chẳng hạn, Công ty Chế biến dừa Lương Quới (Bến Tre) đã ứng dụng thành công công nghệ chế biến mới, tiên tiến, bảo đảm sản phẩm đạt tiêu chuẩn chất lượng quốc tế, xuất khẩu tới 16 nước. Dự án “Ứng dụng công nghệ sinh học phân tử (công nghệ gen) để chọn tạo và sản xuất tôm chân trắng bố mẹ sạch bệnh và kháng bệnh” của Công ty Thủy sản Việt Nam (Khánh Hòa) cung cấp được 20% lượng tôm bố mẹ, tiết kiệm gần 900 tỷ đồng/năm.
Đối với nghiên cứu cơ bản, khi có Quỹ NAFOSTED, chất lượng đánh giá các nghiên cứu tăng lên nhiều, bảo đảm tính khách quan, minh bạch và theo chuẩn quốc tế. Quỹ đã mở ra cơ hội cho các nhà khoa học trẻ, với 55 - 65% các đề tài nghiên cứu cơ bản trong khoa học tự nhiên và kỹ thuật có chủ nhiệm đề tài là nhà khoa học trẻ không quá 40 tuổi.
Tại buổi làm việc, Đoàn giám sát đồng tình với cách tiếp cận, đổi mới của hai quỹ và nhấn mạnh, cần phải coi KH&CN là yếu tố then chốt, hàng đầu để nâng cao năng suất, chất lượng, động lực phát triển kinh tế, xã hội. Việc duy trì hai quỹ thật sự cần thiết. Một số ý kiến cho rằng, ngoài việc tập trung vào phần tài trợ cũng cần coi trọng hoạt động tín dụng; việc sửa đổi điều lệ của các quỹ cần phù hợp, để theo kịp xu thế hiện nay.
Kết luận buổi làm việc, đồng chí Nguyễn Đức Hải, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội, Trưởng đoàn giám sát cho rằng, có được những kết quả ban đầu hết sức đáng khích lệ như vậy là nhờ kết quả của Luật Ngân sách nhà nước, sự rộng mở của không gian chính sách trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Sự ra đời của các quỹ đã tạo ra kênh tài chính đa dạng và năng động nhằm huy động thêm các nguồn lực tài chính trong xã hội, hỗ trợ ngân sách nhà nước trong thực hiện các mục tiêu phát triển KH&CN. Đồng thời, trợ giúp Nhà nước trong việc khắc phục những hạn chế của cơ chế tài chính truyền thống cho hoạt động KH&CN và chuyển dần sang cơ chế tài chính mới cho hoạt động KH&CN phù hợp với cơ chế thị trường. Cơ chế hoạt động của các quỹ linh hoạt, chủ động và có tính đan xen giữa cơ chế quản lý nhà nước thuần túy và cơ chế quản lý thị trường.
Do đó, đây là sự bổ sung hữu hiệu cho các cơ chế, chính sách khác của Nhà nước trong quá trình chuyển đổi dần nền kinh tế, xã hội sang cơ chế thị trường. Thời gian tới, cần đổi mới hoạt động của hai quỹ, hướng đến bảo đảm tính công khai, minh bạch. Việc đánh giá hiệu quả của các quỹ cần hướng tới hiệu quả nguồn lực, đổi mới công nghệ và nguyên tắc bảo đảm quản lý chặt chẽ, có giải pháp hài hòa giữa nghiên cứu cơ bản và nghiên cứu ứng dụng...
Liên kết nguồn tin: http://nhandan.com.vn/khoahoc-congnghe/item/39623802-giam-sat-hoat-dong-cua-quy-nafosted-va-natif.html